Ney

Ben – “ben Ney çalıyorum”
diğeri- “ney çalıyorsun?”

Tarzındaki konuşmalardan gına geldi. Aslında espri güzel ama neyzenler için 500. kez ısıtılmış çorba gibi…

Farklı tonlardan çalmak için farklı neyleri kullanmak gerekir. Kemanda, udda, tanburda,bağlamada vs böyle değildir tek enstrumanda göçürme(transponze) yaparak bir çok tondan çalabilirsiniz ancak ney kaval gibi üflemeli çalgılarda gözçürme yapmak için çok usta olmak gerekir bunu yapabilen övünmeyi hakeder ama genelde her ton için farklı neyler kullanılır.
bolaheng: mi
davud: fa diyez
şah: sol
mansur: la
kız: si
müstahzen: do diyez
yıldız: do
süpürde: re
bolaheng nısfiye: oktav mi

mabeyn diye bir kavram vardır mesela mansur kız mabeyni: la diyez yani mansur ile kız arasındaki tondur.

nisfiye ise oktav anlamındadır mesela bolahenk: mi, bolahenk nısfiye: tiz mi

bolahenk ney çok büyük olduğundan günümüzde çalanı bulmak çok zordur.
günümüzde çalınabilen en büyük ney davud neydir. Davud ney çalmak kısa boylular için çok zordur.
Şah ney daha yaygındır, aşırı boya gerek yoktur, egzersiz yapmak için çok kullanılır, bu neyde çalıştıktan sonra küçük neylere geçince oyuncak çalar gibi gelir. Bu yüzden antrenman olarak çalınır genelde. Eskiden mevlevi ayinleri şah ney ile icra edilirmiş şimdi genelde yıldız ney ile icra ediliyor diye biliyorum.

Günümüzde en çok kız ney kullanılır. Kız ney adındanda anlaşılabileceği gibi Osmanlı zamanında kadınların boylarının uzun olmamasından dolayı Şah ney Mansur ney gibi neyleri çalamadıklarından “Kız ney” çıkmış ve daha sonra ney orkestralara yayılınca diğer akortlar içinde birer ney yapmışlar.

Bağlama ile başlayan müzik yolculuğuna Ney sesini duyduktan sonra kendi kendime “benim aradığım ses bu ben neyzen olacağım” diye devam edip, tarzım olan thm den çıkıp taaa eskilere doğru zamanda yolculuk yapıp dede efendi, Itri gibi efsane üstadları şad etmeye karar verdim. Böylece Klasik Türk Musikisi ve Tasavvuf Musikisi yolundan çıkmamaya kararlıyım.

Türk musikisinde iki tane enstruman bilirim biri ney diğeri tanbur diğerleri beni okadar etkilemiyor. Ritim olarakta kudüm ve bendir.

Neyzen Tevfik, Aka Gündüz Kutbay, Niyazi Sayın isim yapmış neyzenlerin başındadır.

Neyin bir de plastikten yapılanları vardır uzak durun. Ney yapımcıları uygun kamış bulmakta zorlanırlar çünkü her kamıştan ney olmaz 1000 kamışın içinden 1 tanesinin neylik kamış olabildiği söylenir. Yani baya bir aramak gerekir. Bu yüzden pahalı sayılır ama diğer enstrumanların fiyatına göre çok ucuz sayılır mesela günümüzde 300 tl ye güzel bir ney alınabilir. Plastikler 20tl dir günümüzde güzel bir ud için 1500 tl vermenizi hesaba katarsak neyler çok ucuzdur.

Ney de başparede önemlidir. Kamış ve ustanın kamışı ne kadar güzel açtığı önemlidir ama başpare kötü ise çıkan seste kötüdür. Başpare için en iyi manda boynuzundan yapılan başpareler kullanılır ancak tükenen manda neslini düşünürsek fiyatlarını anlayabiliriz. Bu yüzden boynuz yerine derlin, fiber,plastik gibi malzemeler kullanılır. En iyisi derlindir. Ağaçtan olanlarıda vardır ama kalitesini bilemem koruyucu malzeme yoksa neyden dolayı şişebilir.

Neyin ilk alındığında haftada 1,
1 ay geçtikten sonra 2-3 haftada 1
4-5 ay geçtikten sonra ayda 1
1 sene geçtikten sonra neyin kalitesine göre 2 ayda 1
yağlamanız gerekir. Kamıştan kamışa değişir bazı kamışlar daha çok yağlanmak ister bazıları çok az ister
Yağ için genelde susam,bağdem,fındık,mısırözü,ay çiçek
gibi yağlar kullanılır. Kimisi bir boru içine yağyı boşaltır neyi içine daldırıp çıkartır, kimisi başpareden aşağı yağ döker, kimisi neyi pipet gibi kullanıp yağı yukarı çeker, gibiside harbi ile yağlar.

Ney her tarza yakışır ama neye tasavvuf musikisi ve Klasik Türk musikisi yakışır. Zaten bu iki form aynı kökten gelmedir. Biri dini içerikli diğeri farklı konuları işler aşk sevgi gibi.

Herkese önerebileceğim bir saz(enstruman) değildir. Sabır şart. Bu güne kadar “bana ney öğretir misin” diye başlayanlara çok sabır gerekir dediğimde “ben çok seviyorum hiç bırakmam” diye cevap verenlerin 1 hafta sonra daha derse gelmediklerine çok şahit oldum. Çünkü eline ilk aldığında ses çıkarmak imkansız gibidir. Ses çalışmaları 3-4 sene sürebilir. Sesi çıkartmak yetmez, dem sesleri güçlendirmek gerekir, sesleri güzelleştirmek tabiri caizse yakıcılaştırmak gerekir. İlk 3-4 sene dinleyenleri rahatsız etmeniz muhtemeldir. Ama çok çalışırsanız 5-10 sene sonra sizi dinlemek için sıraya girebilirler.